09:00
Dao
Như Giang Nam đã từng kể trong hồi kí "Sống và viết ở chiến trường", bà Chiều chính là nguyên mẫu trong một số thi phẩm nổi tiếng của ông. Trước hết phải kể đến bài "Quê hương". Bài thơ ra đời trên một số cơ sở dữ liệu có thật. Đó là một đêm năm 1959, địch ập vào căn nhà vợ chồng Giang Nam thuê để hoạt động bí mật tại Tp Biên Hòa bắt mẹ con bà Chiều giải đi. Sau đó, tổ chức đã cho người dò la tung tích nhưng không tìm ra manh mối. Một năm sau, tin từ cơ sở trong thành báo về cho biết, vợ và con gái nhà thơ bị địch bắt trước đó hơn một năm đã bị chúng thủ tiêu trong nhà tù Phú Lợi, Sài Gòn. Và đêm đó, tại nơi đóng căn cứ bí mật của Tỉnh ủy, Giang Nam ngồi trong căn chòi nhỏ của mình đã viết bài thơ "Quê hương". "Hầu như tôi viết một mạch không xóa sửa, hình ảnh cứ như được sắp sẵn và hiện ra đầu ngọn bút, từng đoạn nước mắt tôi cứ trào ra thành thơ". Bài thơ đã làm người đọc bao thế hệ xúc động bởi nhiều kỉ niệm gắn với quê hương một thời và hơn thế, đây còn là mối tình tuyệt đẹp, cảm động nhưng kết thúc đầy mát mát, bi thương: "Quê tôi đầy bóng giặc, từ biệt mẹ tôi đi" và "Có ngờ đâu - Cô bé nhà bên cũng vào du kích" để rồi một ngày "Hôm nay nhận được tin em/ Không tin được dù đó là sự thật/ Giặc bắn em rồi quăng mất xác/ Chỉ vì em là du kích em ơi!". Nỗi nhớ người con gái với tiếng cười tuổi thơ, với đôi mắt đen tròn nhìn theo mình trong đoàn hành quân; đôi mắt đen tròn khi mình hỏi chuyện chồng con; rồi người vợ về những ngày kháng chiến một mình bí mật hoạt động cách mạng nuôi con như được quyện vào câu chuyện tuần tự từ khi gặp rồi yêu nhau đến bị giặc giết. Nhà thơ "khóc" thành tiếng trong từng câu chữ. Cả một vùng kí ức đau thương của nhà thơ như chợt hiện lên với mùi khói lửa của chiến tranh. Và rồi kết lại bài thơ, nhà thơ viết ra những dòng thơ cháy bỏng in đậm vào trái tim của mỗi người đọc: "Xưa yêu quê hương vì có chim có bướm/ Có những ngày trốn học bị đòn roi/ Nay yêu quê hương vì trong từng nấm đất/ Có một phần xương thịt của em tôi" cứ day dứt mãi. Bài thơ đã trở thành thiên anh hùng ca sống mãi trong lòng bao thế hệ bạn đọc yêu thơ. Ngoài "Quê hương", Giang Nam còn có nhiều thi phẩm viết cho người vợ yêu thương của mình. Bài thơ "Lá thư thành phố" là một minh chứng tiêu biểu. Trong tác phẩm này, Giang Nam đã thể hiện khá rõ tình cảm của người vợ đang ở hậu phương trong hoàn cảnh neo đơn đối với người chồng đang công tác ở vùng đất đỏ miền Đông. Người chồng nhận được thư bồi hồi cảm động: "Ôi! Dòng chữ tím nghiêng nghiêng nét/ Mảnh giấy vàng hoe chẳng gạch hàng/ Anh nghe hơi ấm bàn tay nhỏ/ Trên phong bì đẫm dấu quê hương". Theo nhà phê bình Hoài Thanh thì: "Hình của người chồng cũng quý, nhưng quý nhất vẫn là lời trong bức thư người vợ, lại đúng cái nhìn của người vợ nghèo ở Việt Nam". Có cái gì trong nhớ thương, trong suy nghĩ, trong cách nói năng, trong tâm tư tình cảm của người vợ rất xưa mà rất mới: "Nửa căn nhà trống, vài phiên chợ/ Đôi cánh tay gầy, một mụn con/ Em vẫn ngày đêm đi gánh mướn/ Thương em các chị giữ giùm con". Tình cảm đó được Giang Nam thấu hiều, thông cảm, thương nhớ và chia sẻ nhiều hơn: "Nhà ta mấy bận mưa hư nát/ Mái lá tơi bời lạnh gối chăn/ Em không buồn lắm vì em biết!/ Anh khổ nơi xa gấp mấy lần/ Em biết anh không ngừng chiến đấu/ Muôn ngàn anh chị ở bên anh/ Bao giờ em được lên trên ấy/ Vá áo cho anh rách lại lành". Bao nhiêu nhớ thương, âu yếm của người vợ trong lời thư mà vẫn rất kín đáo, vẫn đủ để vợ chồng hiểu nhau chứ không cần đòi hỏi sỗ sàng. Và đây là lời động viên chồng rất ý nhị, rất nữ tính của bà Chiều: "Con vẫn ăn chơi, em vẫn khỏe/ Anh yên lòng nhé chốn xa xăm/ Dây bầu sai trái bên đầu ngõ/ Vẫn đợi anh về hái nấu canh/ Con nhớ anh thường đêm biếng ngủ/ Nó khóc làm em cũng khóc theo/ Anh gửi về em manh áo cũ/ Đắp cho con đỡ nhớ anh nhiều". Hai năm sau khi bị bắt, do không tìm ra lý do buộc tội, bà Phạm Thị Chiều đã được địch thả trở về. Nói về điều này, có lần vợ chồng Giang Nam cho hay, vợ chồng ông vô cùng cảm ơn một người luật sư lúc đó đã bào chữa cho cả hai mẹ con bà Chiều vô tội nên cả hai không bị đày ra Côn Đảo. Và như thế mới được trở về đoàn tụ, được tiếp tục hoạt động cách mạng. Sau ngày thống nhất, vợ chồng Giang Nam nhiều lần tìm người luật sư này để trả ơn nhưng không gặp, đành phải ghi nhớ ơn sâu đó trong lòng. Trong niềm vui được đón vợ trở về, Giang Nam đã viết bài thơ "Đón em". Trước hết là dòng hồi tưởng của nhà thơ về những ngày hai người còn hoạt động cách mạng, đã từng "Canh đường đi, gác cho nhau ngủ/ Công tác làm chung, no đói lo chung/ Gọi đùa nhau: Đồng chí vợ, đồng chí chồng/ Lừa địch phá vây, dựng gây từng cơ sở". Đến ngày được gặp mặt, niềm vui vỡ òa, Giang Nam như thầm nói với người vợ của mình: "Hãy yêu quê hương bằng trăm ngàn thuở trước/ Nơi mỗi bờ tre ấp ủ một chiến công/ Nơi mẹ dạy em: sống đơn giản, chết anh hùng/ Anh đã thay em làm tất cả". Và rồi trong phút gặp gỡ, nhà thơ lại động viên vợ: "Có ai tính nhớ thương bằng nước mắt/ Hãy để tháng năm sống dậy trong lòng". Bà Phạm Thị Chiều đã ra đi vĩnh viễn nhưng nguyên mẫu của những hình ảnh độc đáo trong các bài thơ của Giang Nam vẫn còn sống mãi với bạn đọc yêu thơ  |
||||||
| Đào Tấn Trực |
Posted in:
Người nổi tiếng
0 nhận xét :
Đăng nhận xét