Người nhạc sỹ trong thời khắc lịch sử ~ Weblog Đào Duy Thanh

Giữa tiết trời thu Hà Nội, người dân lại nhớ về những giây phút lịch sử trọng đại của dân tộc, khi mà đoàn quân chiến thắng từ 5 cửa ô tiến vào tiếp quản Thủ đô (ngày 10/10/1954). Một rừng cờ, hoa với hàng vạn, hàng vạn người Hà Nội đổ ra đường vẫy chào đón mừng những chiến sĩ bộ đội Cụ Hồ về tiếp quản Thủ đô sau 9 năm kháng chiến trường kì gian khổ.

Không gì tả nổi sự sung sướng, hân hoan, nhiều người đã bật khóc. Những bó hoa tươi thắm từ bàn tay các thiếu nữ Hà Nội trong trang phục áo dài thướt tha thi nhau tung lên xe ôtô, các anh bộ đội giang tay đón nhận. Hòa cùng dòng người ngày đó có một nhạc sĩ ôm cây đàn guitare dẫn đầu đoàn đồng ca gồm 200 người cùng cất tiếng hát vang, tay đệm đàn: "Hoan hô các anh về đây giải phóng Thủ đô". Bài "Hà Nội giải phóng" ông viết vào tháng 8 năm 1954, cùng một số bài ca do chính nhạc sĩ sáng tác trước mấy ngày bộ đội về tiếp quản. Đó là nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ, người mà đến bây giờ giới âm nhạc Việt Nam đặt cho cái tên: "ông vua của Sonate Việt Nam".
Cũng vào một ngày thu, trong căn phòng ấm cúng số nhà 13- phố Nguyễn Quang Bích, quận Hoàn Kiếm, Hà Nội, tôi được nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ kể lại những giờ phút lịch sử của đất nước. Bước sang tuổi gần 90 nhưng trí óc ông vẫn minh mẫn, giọng nói nhẹ nhàng. Sau vài giây suy ngẫm, ông lục trong đống tài liệu đưa cho tôi xem một mảnh giấy mỏng nhàu nát qua thời gian. Có chữ kí, con dấu đỏ (Ban Chấp hành Thành đoàn Hà Nội). Nội dung ngắn gọn: Đồng chí Lê Văn Thành thay mặt Đoàn Thanh niên cứu quốc Hà Nội giao nhiệm vụ cho ông "Anh Đỗ Quyên" (tên bí danh) phụ trách một ban nhạc và đội đồng ca do Thành đoàn tổ chức, tập trung ở hồ Hoàn Kiếm để đón đoàn quân tiếp quản Thủ đô.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ (người cầm đàn) trong một thước phim tài liệu.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Quỳ hồi tưởng:
"Tin chiến thắng từ Điện Biên Phủ liên tiếp được anh Sinh là cán bộ trong thành đến báo cho tôi hàng ngày. Cũng cần nói thêm trong thời gian này tôi tham gia hoạt động học sinh, thanh niên kháng chiến nội thành, tổ chức hội họp tại số nhà 65 phố Hàng Bông Thợ Nhuộm và tại nhà tôi ở 13 Phạm Phú Thứ (nay là số nhà 13 phố Nguyễn Quang Bích). Để gấp rút chuẩn bị chào đón Đại đoàn về tiếp quản Thủ đô, anh Lê Thành là Thường vụ Thanh niên Cứu quốc nội thành giao cho tôi phổ biến các bài hát cách mạng Việt Nam và những bài hát cách mạng Liên Xô như bài "Thanh niên dân chủ toàn thế giới", và yêu cầu tôi sáng tác gấp một số bài hát để chuẩn bị đón đoàn quân về tiếp quản Thủ đô. Anh Thành căn dặn: "Chia thành từng tốp nhỏ 4-5 người để dạy hát, tránh tập trung đông người (thời kì này chúng tôi vẫn hoạt động trong bí mật). Sau đó số người tôi dạy được nhân rộng gần 100 người. Lúc này tôi cũng mời thêm được nhạc sĩ Tô Mi chơi đàn Violon ở ngay cạnh nhà tôi, phố Nguyễn Văn Tố, cùng anh Nguyễn Đình Thanh chơi đàn Acoocdeon từ Hải Phòng về tham gia ban nhạc cùng dàn đồng ca (nhạc sĩ Tô Mi và Nguyễn Đình Thanh nay đã mất).
Đúng 7h30' sáng, 10/10/1954, tôi dẫn đầu ban đồng ca khoảng 200 người, xếp thành hàng 4 cùng lá cờ đỏ sao vàng xuất phát từ số nhà 13 Phạm Phú Thứ, nhà tôi ở hiện nay, tiến về hồ Hoàn Kiếm. Ban đồng ca được tập trung, xếp hàng thứ tự ở bến tàu điện Bờ Hồ (trước cửa nhà hàng Cá mập hiện nay), hát những ca khúc cách mạng Việt Nam và một số bài do tôi sáng tác. Dân chúng từ các phố Cầu Gỗ, Hàng Gai, Hàng Bông, Hàng Đào, Hàng Ngang kéo về tập trung mỗi lúc một đông, hòa thành một không khí náo nhiệt, vui tươi, người nào cũng tay cờ, tay hoa cùng nhau vỗ tay hát theo ban đồng ca: "Hoan hô các anh về đây giải phóng Thủ đô" khi đoàn quân cùng xe cơ giới tiến qua.
Nhà quay phim người Nga Rôman Karmen đã dừng ống kính quay phim ở tốp đồng ca và ban nhạc chúng tôi rất lâu để ghi hình. Hơn nửa thế kỉ qua đi, kỉ niệm về những giây phút lịch sử thiêng liêng đó không bao giờ quên trong đời tôi cho đến tận bây giờ"