“Hầu hết tượng đài của Việt Nam đều na ná giống nhau, không sáng tạo, gần gũi nên người dân không hào hứng ngắm”.
Theo
đề xuất của Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Quốc gia, mỗi thị trấn
của Thủ đô Hà Nội cần xây dựng 1 tượng đài. Kinh phí thực hiện mỗi tượng
đài ít nhất từ 20 tỷ đồng trở lên.
Xung
quanh vấn đề này, chúng tôi có cuộc trao đổi với Phó Giáo sư-Tiến sỹ
Nguyễn Văn Huy, nguyên Giám đốc Bảo tàng Dân tộc học Việt Nam.
Thưa
ông, vừa qua Viện Quy hoạch Đô thị và Nông thôn Quốc gia đề xuất, mỗi
thị trấn của Thủ đô cần xây dựng một tượng đài trong đó kinh phí mỗi
tượng đài ít nhất 20 tỷ đồng. Là một nhà nghiên cứu về tượng đài, bảo
tàng, ông đánh giá như thế nào về đề xuất này?
Tượng
đài, nhóm tượng là một nét văn hóa ở các nước Âu, Mỹ nhưng ở ta những
nhà làm tượng đều theo xu hướng làm lớn, tốn rất nhiều tiền, chọn không
gian lớn, địa điểm đẹp để làm bức tượng với nền cao như quả núi.
Tượng
đài ở Việt Nam to, hoành tráng đến nỗi những người ở dưới nhìn lên cảm
thấy mình quá nhỏ bé. Những tượng đài như thế thường thiếu sự gần gũi
với cộng đồng, và người dân sở tại. Nhiều khi người ta nhìn tượng đài
lại cảm thấy xa cách.
Người
ngắm tượng đài ở Việt Nam chỉ nhìn xa xa như các biểu tượng. Tượng đài
có khi lại ở trên núi, ngắm từ xa. Tượng đài không thật sự sống, ít gắn
với cộng đồng.
Trên
thế giới, trong các thành phố người ta chú trọng đến tượng, vườn tượng.
Tượng, vườn tượng gắn liền với đời sống. Nó thân thiện với người dân.
Chẳng hạn bức tượng nằm ở công viên, nằm trên đồi, nó nhỏ bé, người dân có thể ngồi ghế nghỉ ngơi, ngắm nhìn.
Hơn
nữa, ở các nước trên thế giới, tượng không phải chỉ chủ đề chiến đấu,
giải phóng dân tộc mà còn thể hiện những vấn đề xã hội, văn hóa, tinh
thần.
Có
quốc gia làm tượng để nói về quyền phụ nữ. Quyền phụ nữ được ghi trong
hiến pháp được coi là sự kiện của xã hội thì được quốc gia đó được làm
tượng chứ không nhất thiết lúc nào tượng cũng mang hình ảnh phải bồng
súng, bắn tên lửa.
Trên
thế giới, có nhiều chủ đề khác nhau được lấy làm tượng. Chẳng hạn,
trong công viên chỉ là những tượng đài nhỏ, có thể nằm trên lối đi nhưng
lại là những tác phẩm nghệ thuật.
Ở
ta cứ nghĩ tượng đài lúc nào cũng phải hoành tráng, vị trí, không gian ở
ngã ba, ngã tư nhưng ở Mỹ tượng đài đặt trong công viên là những người
lính rất nhỏ chứ không nhất thiết phải làm tượng đài to hoặc chiếm cả
một quả đồi cao tách biệt cuộc sống cư dân.
Có
ý kiến cho rằng, nhiều nơi làm tượng đài chẳng có ai ngắm, tượng đài
xấu, hay hỏng nên người dân không hào hứng? Ông nghĩ sao về ý kiến này?
Làm
tượng đài hay hỏng vì làm quá hoành tráng. Họ nghĩ làm hoành tráng mới
xứng đáng. Tuy nhiên, nó không gần gũi, nhiều khi quá sức với cả người
làm.
Tại
Việt Nam, làm tượng đài đa phần chỉ nghĩ đến câu chuyện những người anh
hùng. Dù đề tài này rất quan trọng nhưng đó không phải là duy nhất cho
tượng.
Tượng
đài cũng giống như văn học nghệ thuật, nó có rất nhiều các chủ đề khác
nhau, đề tài khác nhau, tùy anh xây dựng. Chúng ta có thể có tượng đài
liên quan đến mặt xã hội. Ví dụ tượng đài về tuyên ngôn độc lập hoặc
tượng đài liên quan đến bước tiến của xã hội như bước ngoặt nào mở ra
thời kỳ đổi mới, hội nhập.
Bây
giờ, tôi thấy chẳng có tượng đài nào nói về chủ đề đổi mới hay chấm dứt
tư duy về bao cấp, tư duy về thời kỳ không phát triển kinh tế thị
trường sang phát triển kinh tế thị trường.Vậy thì tại sao ta không có
tượng đài nói về sự thay đổi của xã hội, chuyển đổi của xã hội, của văn
hóa.
Ở
các quận huyện ở Hà Nội nên phát triển thêm nhóm tượng như: vườn tượng
nhỏ, phù hợp, nằm trong môi trường sinh hoạt, sinh sống, công viên của
người dân địa phương. Điều này còn hơn tạo ra tượng đài lớn ở cổng các
quận, huyện hoặc ở các vị trí ở ngã ba trung tâm mà chúng ta vẫn làm.
Mục
đích làm tượng đài phải gắn với cư dân sở tại, thiết thực chứ người dân
không phải đứng xa chiêm ngưỡng. Đặc biệt, làm tượng sao cho không cần
hoành tráng về kích thước mà nó vẫn gần gũi, đi vào lòng người .
Vậy
ông nghĩ sao khi Việt Nam làm tượng đài vẫn theo một quy định bất thành
văn “tượng đài phải theo chủ đề danh nhân, chiến tranh, người anh
hùng"?
Đấy
là tư duy cũ, chủ đề cũ. Họ đề xuất làm tượng đài như thế rất dễ được
duyệt bởi đề tài mang tính chất kinh điển. Cần phải thay đổi cách nghĩ,
cách làm tượng đài. Làm tượng đài nên suy nghĩ cả đến chủ đề văn hóa,
dân sinh. Chủ đề chiến tranh, anh hùng cũng nên có nhưng phải làm hay,
làm sao cho người dân sở tại tâm phục, khẩu phục.
Ông
là người làm bảo tàng, thành công của bảo tàng không phải chỉ là hiện
vật. Vậy theo ông, làm tượng đài có cần hoành tráng, chọn chỗ đẹp?
Đa
phần tượng đài hoành tráng theo kiểu kích thước lớn không đi vào lòng
người, không tạo cảm giác thân thiện. Nếu ta làm vườn tượng nho nhỏ, nó
gần gũi với cộng đồng thì hiệu quả xã hội sẽ rất mạnh. Tượng đài ở Việt
Nam hiện nay lại còn gắn với tâm linh, yểm tâm mà các nước thì không đâu
làm thế nên chỉ nghĩ đến mục đích để thắp hương và dâng hoa tưởng niệm
trong ngày lễ kỷ niệm.
Tôi
thích tượng đài, vườn tượng nhỏ (có thể chỉ có 1 người hoặc một nhóm
người) nói về sự kiện xã hội khác nhau. Tôi thấy hầu hết tượng đài của
chúng ta đều na ná giống nhau không có sự sáng tạo, gần gũi, có sức thu
hút buộc người ta đi thăm nó, say mê với nó.
Vậy nếu dự án này thông qua, làm thế nào để có được các tượng đài đẹp khiến người dân thích thú ngắm thay vì bị ép xem?
Có
nhiều cách làm tượng đài, nhưng phải đa dạng hóa cách làm đó. Chúng ta
làm nhiều dạng tượng đài khác nhau, làm nhiều nơi khác nhau. Phát triển
tượng đài tại nơi công viên, đường phố, khuôn viên nghỉ ngơi nhỏ trong
các khu dân cư, tạo ra điểm nghỉ ngơi gắn với vườn tượng.
Câu
chuyện tượng đài theo tôi chủ yếu là làm sao gần gũi, gắn bó với cộng
đồng, với cuộc sống của người dân. Theo tôi, không nên làm tượng đài
kích thước to quá vì vừa không hiệu quả, vừa tốn tiền.
Muốn
làm được như thế đòi hỏi phải quy hoạch không gian phù hợp, những người
làm tượng đài phải thay đổi tư duy, trước hết nghĩ đến cộng đồng và
người dân sở tại.
Xin trân trọng cảm ơn ông!
Theo Diệu Thu (Dân Việt)
0 nhận xét :
Đăng nhận xét